शूरा मी वंदिले ...

मागच्या आठवड्यात श्रीनगर - लेह - लडाख  सहल झाली. तिथली थंडी, अफाट डोंगरदऱ्या, विरळ हवा,  निसर्गाशी माणसाची चाललेली अखंड झुंज याची आता आपल्याला  चांगलीच ओळख आहे. आपल्या परिचयातील अनेक लोक तिथे जाऊन आलेही असतील. त्यामुळे त्यात नवीन फारसं काही सांगण्यासारखं नाहीये.

पण  जो अनुभव इथे सांगणार आहे तो माझ्या दृष्टीने खूप unique आणि संस्मरणीय आहे.

आम्ही पुणे-दिल्ली-श्रीनगर असा विमानप्रवास करून, श्रीनगरला  एक रात्र मुक्काम करून, मग पुढच्या दिवशी कारगिलला गेलो. एरवी कुणालाही माहित नसणारं हे छोटसं गाव १९९९ ला एकदम प्रकाशझोतात आलं ते पाकिस्तानी लष्करानं केलेल्या कुरापतींमुळे. श्रीनगरपासून  सियाचीनपर्यंत जाणाऱ्या "नॅशनल हायवे १" ला लक्ष्य करण्यासाठी १५० किलोमीटर्स च्या परिसरातील ४५० ठिकाणी पाकिस्तानी सैन्याने घुसखोरी करून dominating positions घेतल्या.

प्रचंड कडाक्याची थंडी, विरळ हवा (एरवी ४-६ जिने  सहज चढणाऱ्या मला एखादा जिना चढताना तिथे धाप लागत होती), वरून होणारा मशीनगन्स, तोफा आणि उखळी तोफांचा तुफान आणि अचूक मारा,  या सगळ्याला तोंड देत आपल्या जवानांनी अशक्य वाटणारा विजय खेचून आणला. आज कारगिल, द्रास आणि बटालिक या ३ सेक्टर्समधील १५० किलोमीटर परिसरातील सर्व dominant positions भारतीय लष्कराकडे आहेत.

पण हे "ऑपरेशन विजय" पार पाडताना आपल्याला ५६९ जवानांच्या प्राणांची आहुती द्यावी लागली. १,५०० पेक्षा जास्त सैनिक या लढायांमध्ये जखमी झाले. या सर्व वीरांच्या स्मृतिप्रीत्यर्थ द्रास येथे एक विजयस्मारक उभारण्यात आले. आमच्या सहलीदरम्यान आम्ही या विजयस्मारकाला भेट दिली.

मला आपल्या जवानांसाठी कृतज्ञता म्हणून काहीतरी भेटवस्तू देण्याची इच्छा होती. म्हणून मी कारगिल युध्दाच्या थिमवर काही पेंटिंग्स बनवली होती. स्मारकाच्या आवारात  प्रवेश करताच मी तिथल्या काही जवानांना भेटून त्यांना ती दिली.

त्या जवानांनी माझ्या आग्रहाखातर तिथेच पॅकिंग उघडून पेंटिंग्स पहिली. ती पाहिल्यावर त्यांच्या डोळ्यातल्या आनंदानंच मला माझ्या कामाची पावती मिळाली. मी हॅन्डशेक करण्यासाठी  हात पुढे केला तर त्याने पुढे होऊन मला मिठीच मारली ! एवढ्या त्या दणकट जवानांच्या डोळ्यांत पाणी उभं राहिलं होतं. तो मला म्हणाला, "आप जैसे  लोगोंकी वजहसे हमें ताकत मिलती है इतनी उन्चाईपे सर्व्ह करने की!" माझ्या सगळ्या सहलीचा तो सर्वोच्च बिंदू होता!

ताजा कलम : 

कारगिल परिसरात हिवाळ्यात तापमान -४० ते -५० पर्यंत खाली जातं. द्रासचे विजयस्मारक समुद्रसपाटीपासून १०,००० फूट आहे. तिथेही हवा विरळ असते. ऐन उन्हाळ्यात आम्ही तिथे थंडीनं कुडकुडत होतो. हिवाळ्यात तिथे १०-१० फूट बर्फ असतो. तिथल्या जवानाच्या शब्दांत : "आप winter में  यहाँपे टोमॅटोसे क्रिकेट खेल सकते हो!"

आपले सैनिक द्रास-कारगिल-बटालिक मध्ये १२ महिने - २४ तास समुद्रसपाटीपासून २०,००० फुटांपर्यंतच्या चौक्यांमधून पाकिस्तानी सैन्यावर नजर ठेवून असतात. त्यांना रसदपुरवठा संपूर्णपणे पायी जाऊन करावा लागतो, कारण त्या खडतर पहाडांवर रस्ते टिकत नाहीत. रसद नेणारे सैनिक ३२ किलोचा "battle लोड" + रसद घेऊन त्या विरळ हवेत पहाड चढून जातात.  या जवानांना साष्टांग दंडवत घातला तरी तो अपुरा आहे. इथे सुरक्षित वातावरणात बसून जवानांना कॅन्टीनच्या सवलती का मिळतात म्हणून गळे काढणाऱ्या लोकांनी अशा ठिकाणी आवर्जून भेट द्यावी. जिद्द आणि निःस्वार्थी सेवा याचा अर्थ कळेल.

Sketching and painting on Kargil war theme after some research and framing/packaging – few hundred rupees

Travelling to Dras war memorial with those paintings – few thousand rupees

Presenting the paintings to the bravehearts who kicked Pakistani army’s ass and experiencing their joy firsthand – PRICELESS!

English Version

Last week, I went for a trip to Srinagar-Leh-Ladakh. Nowadays, it’s a common tourist destination, and many people around us have already made the trip. So there’s nothing new in the description of the inhospitable terrain, winding roads, cold & crisp weather, and man’s constant struggle with nature.

But the experience I am going to share here is very unique and memorable for me personally.

After travelling to Srinagar and staying there for a night, we started towards Kargil. Kargil is a small town which was virtually unknown in India till 1999. It suddenly came in limelight when Pakistani army made a large scale incursion along Dras-Kargil-Batalik Sectors.  The tall peaks along these sectors are at a strategic position. They overlook the NH1 from Srinagar right up to Siachen glacier. Pakistani forces captured 450 strategic posts along a distance of 150kms and took up dominating positions over those peaks.

The ensuing battles saw Indian armymen facing not only the enemy at dominating positions hammering them with mortars, heavy machine guns, and artillery, but the Nature too. It was biting cold and due to the height of Kargil from sea level, the oxygen levels are low.

In spite of these odds, Indian army recaptured all dominating peaks and made Pakistanis run back with their tails between their legs. But this Vijay came at the heavy price. 569 soldiers and officers martyred, and more than 1,500 wounded.

A war memorial was erected right at the foot of the hills where the battles took place, in the Dras sector. We visited this memorial on the way to Kargil.

I wanted to present something to these armymen as a token of gratitude, and what better way than a series of paintings on the Kargil war? I had spent a Saturday prior to leaving for the trip making some paintings on the theme of Kargil war, and had taken them with me to the memorial.

When we entered the premises of the memorial, I met some officers / NCOs and presented them the paintings. When they saw the paintings, the look in their eyes confirmed that it was all much more than worth it! I extended my hand to the armyman to shake, but he just came forward and tightly embraced me! That tough-as-nails jawan said to me with tears in his eyes, "आप जैसे  लोगोंकी वजहसे हमें ताकत मिलती है इतनी उन्चाईपे सर्व्ह करने की!" (It’s because of people like you that we get the strength to serve in such difficult conditions). It was THE highlight of my trip!

P. S.

Kargil has extremely hostile weather. In winter, the temperatures drop up to -40 to -50 degree C. Even in summers, we were feeling the biting cold.

The war memorial is located at more than 10,000 feet above sea level. The oxygen levels are lower than what we are used to. In winter, the landscape is covered by up to 10-12 feet of snow. In the words of the jawan there, “you can play cricket using a tomato in winter here!”.

Our soldiers keep a watchful eye on Pakistani army in Dras-Kargil-Batalik sector 24 X 7 X 365 days. The highest points where these soldiers serve are as high as 20,000 feet above sea level. The food and supplies have to be sent on foot, since roads cannot be constructed and maintained in such harsh conditions. The soldiers who carry these supplies do so in addition to the 32 KG battle loads they carry with them… in rarefied atmosphere! 

It’s simply unimaginable how much hardships these men endure to keep us safe. Everyone who thinks armymen get anything more than they deserve must visit these places. It’s a very sobering experience.

Last but not the least….

Sketching and painting on Kargil war theme after some research and framing/packaging – few hundred rupees

Travelling to Dras war memorial with those paintings – few thousand rupees

Presenting the paintings to the bravehearts who kicked Pakistani army’s ass and experiencing their joy firsthand – PRICELESS!